کد مطلب:314716 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:198
سقاخانه در بقاع متروکه ی تهران
در منابع اسلامی، در باب لزوم محبت و احترام به اهل بیت رسول اكرم (صلی الله علیه و آله) سفارش های مؤكدی وجود دارد، چندان كه در كتاب «جنة النعیم» از محمد بن یعقوق كلینی نقل شده كه حضرت رسول (صلی الله علیه و آله) در آخر خطبه ای، آشكارا فرمودند: «ای مردم تعظیم و احترام نمایید اهل بیت رسول (صلی الله علیه و آله) در زندگی من و بعد از من،...» (فقیه محمدی: 1378، ص 52). یكی از ویژگی های اجتماعی مردم تهران نیز توجه فراوان به شعائر مذهبی، بخصوص به اماكن متبركه و بقاع امامزادگان است.
طبق گزارشی، در گذشته در تهران و اطراف آن بیش از چهارصد امامزاده و بقعه متبركه وجود داشته است (شهر ری: 1367، ج 1، ص 429). به طوری كه هر یك از محله های تهران یا دارای امامزاده ای مخصوص به خود بوده یا نزدیك به امامزاده و زیارت گاهی مقدس قرار داشته است. بر اساس تحقیقات انجام شده تا دوره برپایی حصار شاه طهماسبی در محدوده تهران، 16 امامزاده و زیارتگاه مقدس وجود داشته است كه به شرح ذیل نام برده شده اند:
امامزاده یحیی واقع در مشرق تهران، امامزاده زید در جنوب، بقعه سید نصرالدین در جنوب غربی، بقعه سید اسماعیل در جنوب شرقی، بقعه سید ولی در بازار، بقعه سید ابراهیم در گود زنبورك خانه، امامزاده روح الله بن موسی الكاظم در خیابان باب همایون، بقعه هفت تن در بازار پایین چهار سوق بزرگ، بقعه چهل تن در بازار میان چهار سوق بزرگ و سید اسماعیل، زیارتگاه پیر عطار در عودلاجان محله كلیمیان، بقعه كوچك هفت دختران در سرچشمه نزدیك تكیه
[ صفحه 209]
رضاقلی خان، سقاخانه نوروز خان واقع در جلوخان شمالی مسجد شاه و احتمالا با سابقه پیش از تاریخ، بقعه امامزاده غیبی كه با ساختن میدان سپه از میان رفت، بقعه سید ملك خاتون، و امامزاده اهل بن علی. همچنین در ذیل همین تحقیق تعداد سقاخانه های مهم تهران در این دوران، سه باب ذكر شده است (تكمیل همایون: 1377، ص 143 - 144).
از تحقیق میدانی كه در مورد تعدادی از اماكن متبركه تهران به عمل آمده، چنین استنباط می شود كه از قدیم الایام اكثر آنها در مجموعه بناهای خود، واجد آب خوری هایی، هرچند كوچك و محقر بوده اند. ولی اكنون مدتهاست كه آب لوله كشی و آب سردكن های برقی، این وظیفه را عهده دار گشته اند و به همین علت از چگونگی وضعیت اولیه آنها اطلاع چندانی در دست نیست. همچنین اكثر سقاخانه های منسوب به این بقاع متبركه، كه به هدف استعانت از موكلان مقدس این اماكن بنا شده بودند؛ در كوچه های اطراف و جنب این زیارتگاه قرار داشته اند كه متأسفانه در نتیجه تغییر بافت محله ها و كوچه های اطراف، اغلب این سقاخانه ها ویران شده به تدریج نیز به فراموشی سپرده شده اند. به طوری كه امروزه حتی كمتر نامی از آنها باقی است. نظر به شهرت نسبی بعضی از این اماكن، در این قسمت از بحث، بر اساس مدارك موجود به شرح چگونگی وضعیت تعدادی از سقاخانه های منسوب به این زیارتگاه، پرداخته می شود.
طبق گزارشی، در گذشته در تهران و اطراف آن بیش از چهارصد امامزاده و بقعه متبركه وجود داشته است (شهر ری: 1367، ج 1، ص 429). به طوری كه هر یك از محله های تهران یا دارای امامزاده ای مخصوص به خود بوده یا نزدیك به امامزاده و زیارت گاهی مقدس قرار داشته است. بر اساس تحقیقات انجام شده تا دوره برپایی حصار شاه طهماسبی در محدوده تهران، 16 امامزاده و زیارتگاه مقدس وجود داشته است كه به شرح ذیل نام برده شده اند:
امامزاده یحیی واقع در مشرق تهران، امامزاده زید در جنوب، بقعه سید نصرالدین در جنوب غربی، بقعه سید اسماعیل در جنوب شرقی، بقعه سید ولی در بازار، بقعه سید ابراهیم در گود زنبورك خانه، امامزاده روح الله بن موسی الكاظم در خیابان باب همایون، بقعه هفت تن در بازار پایین چهار سوق بزرگ، بقعه چهل تن در بازار میان چهار سوق بزرگ و سید اسماعیل، زیارتگاه پیر عطار در عودلاجان محله كلیمیان، بقعه كوچك هفت دختران در سرچشمه نزدیك تكیه
[ صفحه 209]
رضاقلی خان، سقاخانه نوروز خان واقع در جلوخان شمالی مسجد شاه و احتمالا با سابقه پیش از تاریخ، بقعه امامزاده غیبی كه با ساختن میدان سپه از میان رفت، بقعه سید ملك خاتون، و امامزاده اهل بن علی. همچنین در ذیل همین تحقیق تعداد سقاخانه های مهم تهران در این دوران، سه باب ذكر شده است (تكمیل همایون: 1377، ص 143 - 144).
از تحقیق میدانی كه در مورد تعدادی از اماكن متبركه تهران به عمل آمده، چنین استنباط می شود كه از قدیم الایام اكثر آنها در مجموعه بناهای خود، واجد آب خوری هایی، هرچند كوچك و محقر بوده اند. ولی اكنون مدتهاست كه آب لوله كشی و آب سردكن های برقی، این وظیفه را عهده دار گشته اند و به همین علت از چگونگی وضعیت اولیه آنها اطلاع چندانی در دست نیست. همچنین اكثر سقاخانه های منسوب به این بقاع متبركه، كه به هدف استعانت از موكلان مقدس این اماكن بنا شده بودند؛ در كوچه های اطراف و جنب این زیارتگاه قرار داشته اند كه متأسفانه در نتیجه تغییر بافت محله ها و كوچه های اطراف، اغلب این سقاخانه ها ویران شده به تدریج نیز به فراموشی سپرده شده اند. به طوری كه امروزه حتی كمتر نامی از آنها باقی است. نظر به شهرت نسبی بعضی از این اماكن، در این قسمت از بحث، بر اساس مدارك موجود به شرح چگونگی وضعیت تعدادی از سقاخانه های منسوب به این زیارتگاه، پرداخته می شود.